Modem və Router

Modem və Router: Ev və Ofislər üçün Şəbəkənin Beyni

İnternetə sabit və sürətli çıxış üçün modem və router qurğuları şəbəkənin əsas strukturunu təşkil edir. Modem provayderdən gələn internet siqnalını qəbul edir, router isə bu siqnalı simli və ya simsiz şəkildə digər cihazlara ötürür. Bu iki cihaz birgə işlədikdə, istər evdə, istərsə də ofisdə yüksək keyfiyyətli, təhlükəsiz və davamlı internet bağlantısı yaranır.

Müasir evlərdə smart televizor, planşet, telefon, ağıllı məişət texnikası və daha çox cihaz eyni anda internetə çıxış tələb edir. Bu isə yalnız güclü və etibarlı modem-router infrastrukturuyla mümkün olur.

Modem Nədir və Necə Seçilməlidir?

Modem (modulyator-demodulyator) internet xidmət provayderinin (ISP) siqnalını qəbul edən və onu kompüter və digər qurğular üçün oxunaqlı formata çevirən cihazdır. Telefon xətti, fiber optik və ya kabel bağlantısı üzərindən internetə çıxış imkanı yaradır.

Modem seçərkən ilk növbədə provayderin dəstəklədiyi bağlantı növünə (ADSL, VDSL, Fiber) diqqət yetirmək vacibdir. Eyni zamanda, sürət göstəriciləri, port sayı, təhlükəsizlik funksiyaları və zəmanət şərtləri də nəzərə alınmalıdır. Müasir modemlərdə çox vaxt daxili router funksiyası da olur, bu da əlavə cihaz ehtiyacını aradan qaldırır.

Router: Sinqnalın Paylanması və Şəbəkənin İdarə Edilməsi

Router və ya marşrutizator – modemdən gələn internet siqnalını evdə və ya ofisdə birdən çox qurğuya paylayan cihazdır. Bu qurğu sayəsində kompüter, telefon, planşet, smart TV və digər cihazlar eyni anda internetə qoşula bilir. Wi-Fi router-lər kabelsiz rahatlıq və yüksək mobil əlaqə təqdim edir.

Dual-band (2.4 GHz və 5 GHz) və Wi-Fi 6 texnologiyasına malik router modelləri daha stabil və sürətli bağlantı təmin edir. Yeni nəsil router-lərdə təhlükəsizlik divarları (firewall), valideyn nəzarəti, QoS (trafik prioriteti) və uzaqdan idarəetmə kimi funksiyalar mövcuddur. Bu xüsusiyyətlər router-i təkcə siqnal ötürücüsü deyil, həm də ağıllı şəbəkə meneceri rolunda çıxış etdirməyə imkan verir.

Modem Texnologiyaları: ADSL, VDSL və Fiber Əlaqə

Modemlər əsasən istifadə olunan internet tipinə görə seçilir. Hal-hazırda üç əsas texnologiya mövcuddur:

• ADSL modemlər – köhnə telefon xətti üzərindən interneti təmin edir. Sürəti məhdud olsa da, hələ də bəzi bölgələrdə geniş yayılıb.
• VDSL modemlər – ADSL-dən daha sürətlidir və HD yayım, onlayn oyun və video konfrans üçün daha uyğundur.
• Fiber modemlər – ən yeni və sürətli texnologiyadır. Optik kabel üzərindən yüksək sürətli və stabil bağlantı təqdim edir.

Modem alarkən internet provayderinizin hansı texnologiyanı dəstəklədiyini mütləq öyrənin. Uyğunsuz model sürət itkisinə və bağlantı problemlərinə səbəb ola bilər.

Router Texnologiyaları: Wi-Fi 5, Wi-Fi 6 və Üstün Sürət

Routerlər də texnoloji inkişafla paralel olaraq dəyişir. Hazırda ən çox istifadə edilən texnologiyalar bunlardır:

• Wi-Fi 5 (802.11ac) – geniş yayılmış standartdır, həm sürət, həm də sabitlik baxımından əksər istifadəçilər üçün yetərlidir.
• Wi-Fi 6 (802.11ax) – daha yeni nəsildir, daha yüksək sürət, daha az gecikmə və daha çox cihaz dəstəyi təqdim edir. Xüsusilə çoxsaylı qurğu qoşulan ev və ofislərdə faydalıdır.
• Tri-band routerlər – əlavə tezlik diapazonu ilə daha çox cihazı yükləmədən birləşdirir.

Yeni texnologiyalar həm də enerji səmərəliliyi, mühafizə səviyyəsi və smart idarəetmə funksiyaları ilə seçilir.

Mesh Router Sistemləri: Geniş Məkanlar üçün İdeal Həll

Əgər eviniz və ya ofisiniz böyükdürsə və adi router hər otaqda siqnal verə bilmirsə, mesh router sistemləri ideal həlldir. Bu sistem bir neçə cihazdan ibarət olur və birlikdə işləyərək vahid güclü Wi-Fi şəbəkəsi yaradır.

Mesh sistemi sayəsində bütün otaqlarda sabit, kəsintisiz və yüksək sürətli internet əldə etmək mümkündür. Quraşdırması çox asandır və smart telefon tətbiqləri ilə idarə olunur. Evinizə və ya iş yerinizə uyğun olaraq 2, 3 və daha çox noddan ibarət mesh sistemi seçmək mümkündür.

Təhlükəsizlik və Smart İdarəetmə İmkanları

Müasir modem və router modelləri təkcə bağlantı təmin etmir, həm də təhlükəsizliyi və nəzarəti təmin edir. Bunlara aşağıdakılar daxildir:

• Firewall və WPA3 şifrələmə — məlumatlarınızı qoruyur
• Parental control (uşaq nəzarəti) — uşaqların internetə çıxış vaxtı və məzmununu tənzimləməyə imkan verir
• QoS (Quality of Service) — prioritet tətbiqlərə (məsələn, videozənglərə və ya oyunlara) daha çox bant genişliyi ayırır
• Mobil tətbiq dəstəyi — router və modemləri smartfonla idarə etmək imkanı verir

Bu xüsusiyyətlər istifadəçilərə həm rahatlıq, həm də şəbəkəyə tam nəzarət imkanı təqdim edir.

Modem və Routerlərdə Portlar və Bağlantı Seçimləri

Texniki baxımdan vacib göstəricilərdən biri də LAN və WAN portlarının sayı və tipidir. Gigabit portlara malik routerlər daha sürətli kabel bağlantısı təqdim edir. Bəzi modellərdə USB portlar mövcuddur – bu, printer, xarici disk və s. qoşmaq üçün əlavə rahatlıq yaradır.

• LAN portları – daxili şəbəkə üçün (kompüter, printer, kamera və s.)
• WAN portu – modemdən routerə internet siqnalının ötürülməsi üçün
• USB portları – fayl paylaşımı və media server kimi istifadə üçün

İnkişaf etmiş modellərdə həmçinin VPN, IPv6 dəstəyi və MAC filtrasiya kimi əlavə bağlantı və təhlükəsizlik funksiyaları da olur.

Modem və Router Qiymətləri Nəyə Görə Dəyişir?

Modem və router qiymətləri cihazın texnologiyasına, sürətinə, port sayına, əlavə funksiyalarına və brendinə görə dəyişir. Aşağı qiymətə sadə modellər ev istifadəçiləri üçün yetərlidir, lakin yüksək performans və əlavə idarəetmə istəyənlər üçün orta və yüksək seqment cihazlar daha uyğundur.

Bəzi brendlər əlavə olaraq zəmanət müddəti, proqram yeniləmələri və texniki dəstək təqdim edir ki, bu da uzunmüddətli istifadədə vacib faktordur.

Modem/router harada yerləşdirilməlidir? Mənzildə ideal yer, hündürlük və ventilyasiya qaydaları

Cihazı evin mərkəzinə, açıq və hündür bir yerə (təxminən 1.2–1.5 m) qoy. Yanlarını qapatma, ətrafında azı 10 sm boşluq olsun ki, isinməsin. Mətbəx texnikasından, iri metal əşyalardan və TV arxasından uzaq saxla. Çox otaqlı evdə dəhliz və ya zalın mərkəzinə yaxın nöqtə adətən ən yaxşı örtük verir.

Dual-band nədir (2.4 GHz vs 5 GHz) və hansını nə zaman istifadə etməli?

2.4 GHz daha uzağa çatır və divarlardan yaxşı keçir, amma sürəti aşağıdır. 5 GHz daha sürətlidir, ancaq məsafəsi qısadır. Sadə işlər və “ağıllı” ev cihazları üçün 2.4 GHz, oyun, videozəng və 4K üçün 5 GHz istifadə et. Çox vaxt hər iki bandı açıq saxlamaq və cihazın özü seçim etsin, ən rahat yoldur.

Wi-Fi 6 və Wi-Fi 6E real həyatda nə qədər fərq yaradır?

Wi-Fi 6 bir neçə cihaz eyni vaxtda işləyəndə şəbəkəni sabit saxlayır və gecikməni azaldır. Wi-Fi 6E əlavə 6 GHz zolağı ilə daha “təmiz” siqnal verir, xüsusən çoxmənzilli binalarda. Dəstəkli cihazlarda daha sabit əlaqə və bəzən 20–30% yüksək real sürət görə bilərsən. Fərqi hiss etmək üçün həm router, həm də cihaz bu standartları dəstəkləməlidir.

QoS nədir və oyun, videozəng, IPTV üçün prioritetləməni necə sazlamaq olar?

QoS şəbəkə trafikini önəmlərinə görə sıralayır ki, oyun, videozəng və IPTV kəsilməsin. Routerin idarəetmə panelində QoS bölməsini aç, əsas cihazlarını (oyun konsolu, iş noutbuku, IPTV qutusu) yüksək prioritetə qoy. Bəzi modellərdə tətbiq üzrə də prioritet vermək olur. Nəticədə sıx vaxtlarda daha sabit əlaqə əldə edirsən.

VPN-i router üzərində qurmaq düzgündürmü, yoxsa cihazlarda ayrıca istifadə etmək?

Routerdə VPN quranda evdəki bütün cihazlar avtomatik qorunur və ayrıca sazlamağa ehtiyac qalmır. Mənfi tərəfi odur ki, zəif router sürəti azalda bilər. Yalnız müəyyən cihazlarda məxfilik lazımdırsa, VPN-i həmin cihazlarda işə salmaq daha sərfəlidir. Ümumi qorunma istəyirsənsə, routerdə VPN daha rahatdır.

Tez-tez kəsilmə və yüksək ping problemlərini evdə necə diaqnoz edib həll etmək olar?

Əvvəlcə routeri restart et və firmware-i yenilə. Wi-Fi kanalını dəyiş, 5 GHz bandına keçməyə çalış. Köhnə kabelləri CAT5e/CAT6 ilə əvəzlə. Ping testi ilə gecikməni yoxla, QoS-i aktivləşdir. Mənzil böyükdürsə, mesh sistem əlavə et. Heç nə kömək etmirsə, problem provayder avadanlığında ola bilər — xətt yoxlaması istə.